Zakon o maslinarstvu i maslinovom ulju
Zakon je objavljen u "Službenom listu CG", br. 45/2014, 39/2016, 84/2024 - drugi zakon i 92/2025.
I. OSNOVNE ODREDBE
Predmet
Član 1
Ovim zakonom uređuje se prerada i stavljanje u promet plodova maslina i maslinovog ulja, kao i druga pitanja od značaja za razvoj maslinarstva u Crnoj Gori.
Maslinjaci
Član 2
Maslinjaci, kao dobro od opšteg interesa, uživaju posebnu zaštitu i koriste se pod uslovima i na način propisan ovim zakonom.
Maslinjak "Maslinada Valdanos" u Opštini Ulcinj, "Stara maslina" i lokalitet Džidžarin u Opštini Bar i "Velja maslina" u Opštini Budva uživaju zaštitu u skladu sa programom posebne zaštite masline koji donosi Ministarstvo.
Maslinjaci su zasadi maslina na minimalnoj površini od 0.3 ha i minimalnim brojem 100 stabala po ha.
Rejoni za uzgoj maslina
Član 3
- brisan -
Značenje izraza
Član 4
Pojedini izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:
1) reesterifikacija je proces ponovne esterifikacije. Esterifikacija je reakcija između kiselina i alkohola prilikom čega nastaju estri;
2) organski rastvarač je rastvarač koji se koristi za rastvaranje masti;
3) maslinovo ulje u rinfuzi je ulje koje se nalazi u ambalaži zapremine veće od 5 litara;
4) maslinovo ulje u originalnom pakovanju je ulje koje se nalazi u ambalaži zapremine do 5 litara, koja ima zatvarač koji se nakon prvog otvaranja ne može dovesti u prvobitno stanje;
5) komina masline je ostatak maslinovog tijesta nakon cijeđenja djevičanskog maslinovog ulja;
6) panel za senzorsku analizu djevičanskog maslinovog ulja je tim odabranih i osposobljenih ocjenjivača organoleptičkih karakteristika maslinovog ulja.
II. STAVLjANjE U PROMET PLODA MASLINE I MASLINOVOG ULjA
Promet maslinovog ulja
Član 5
U promet se mogu stavljati plod masline i maslinovo ulje koji su proizvedeni u skladu sa ovim zakonom.
Plod masline je plod (Olea europea L.) koji se koristi za proizvodnju jestivog maslinovog ulja, jestivog ulja od komine masline i za konzervisanje zelenih i crnih maslina (stone masline).
Maslinovo ulje je ulje dobijeno preradom ploda masline, tehnološkim postupkom hladnog cijeđenja, bez upotrebe hemijskih sredstava i promjene uslova, naročito temperature, koji mogu dovesti do promjene u strukturi ulja bez korišćenja rastvarača i reesterifikacionih procesa i miješanja sa uljima drugih biljnih vrsta.
Prerađeni plod masline može se stavljati u promet nakon upisa proizvođača u Registar maslinara.
Maslinovo ulje može se stavljati u promet samo nakon upisa proizvođača u Registar maslinara ili Registar proizvođača maslinovog ulja (u daljem tekstu: Registar proizvođača) i dobijanja dozvole za stavljanje u promet koju izdaje Ministarstvo.
Maslinovo ulje može se stavljati u promet samo u originalnom pakovanju, a kategorije djevičansko i ekstra djevičansko samo u staklenim flašama ili adekvatnoj metalnoj ambalaži i mora da bude deklarisano i označeno u skladu sa ovim zakonom.
Za kvalitet maslinovog ulja i maslina koje se stavljaju u promet odgovoran je proizvođač, odnosno maslinar pod čijim je imenom proizvod stavljen u promet.
Način deklarisanja i označavanja maslinovog ulja utvrđuje se propisom Ministarstva.
Kategorije maslinovog ulja
Član 6
Maslinovo ulje se stavlja u promet prema sljedećim kategorijama:
1) Djevičansko maslinovo ulje je ulje dobijeno iz ploda masline isključivo mehaničkim ili drugim fizičkim procesima pod uslovima koji ne dovode do promjena u ulju, koja nijesu bila podvrgnuta nikakvim procesima osim pranja, pretakanja, centrifugiranja ili filtriranja, uz isključivanje ulja dobijenih pomoću rastvarača ili pomoću aditiva koji imaju hemijske ili biohemijske reakcije, ili procese reesterifikacije, i bilo kakvo miješanje sa uljem druge vrste. Djevičansko maslinovo ulje isključivo je klasifikovano na sljedeći način:
- Ekstra djevičansko maslinovo ulje, koje sadrži najviše 0,8 grama slobodnih masnih kiselina izraženih kao oleinska kiselina na 100 grama ulja i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom;
- Djevičansko maslinovo ulje, koje sadrži najviše 2 grama slobodnih masnih kiselina izraženih kao oleinska kiselina na 100 grama ulja i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom;
- Maslinovo ulje lampante, koje sadrži više od 2 grama slobodnih masnih kiselina izraženih kao oleinska kiselina na 100 grama ulja i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom.
2) Rafinisano maslinovo ulje je ulje dobijeno rafinisanjem djevičanskog maslinovog ulja, koje ne sadrži više od 0,3 grama slobodnih masnih kiselina izraženih kao oleinska kiselina na 100 grama ulja i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom;
3) Maslinovo ulje sastavljeno od rafinisanog maslinovog ulja i djevičanskog maslinovog ulja, je ulje dobijeno miješanjem rafinisanog maslinovog ulja i djevičanskog maslinovog ulja osim maslinovog ulja lampante, koje ne sadrži više od 1 grama slobodnih masnih kiselina izraženih kao oleinska kiselina na 100 grama ulja i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom;
4) Sirovo ulje komine maslina je ulje dobijeno preradom komine maslina mehaničkim postupcima i/ili ekstrakcijom komine maslina organskim rastvaračima, bez rafinisanja i reesterifikacije i bez miješanja sa uljima druge vrste i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom;
5) Rafinisano ulje komine maslina je ulje dobijeno rafinisanjem sirovog ulja komine maslina, koji ne sadrži više od 0,3 grama slobodnih masnih kiselina izraženih kao oleinska kiselina na 100 grama ulja i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom;
6) Ulje komine maslina je ulje dobijeno miješanjem rafinisanog ulja komine maslina i djevičanskog maslinovog ulja lampante, koje ne sadrži više od 1 grama slobodnih masnih kiselina izraženih kao oleinska kiselina na 100 grama ulja i koje zadovoljava kriterijume ispitivanja i ocjenjivanja propisane ovim zakonom.
Bliže karakteristike ulja iz stava 1 ovog člana propisuje Ministarstvo.
Ocjena kvaliteta maslinovog ulja
Član 7
Prije stavljanja u promet, maslinovo ulje mora biti ispitano i ocijenjeno u skladu sa ovim zakonom.
Ocjena kvaliteta maslinovog ulja obuhvata: laboratorijsku analizu i ocjenjivanje organoleptičkih karakteristika za djevičansko maslinovo ulje (senzorsko ocjenjivanje).
Laboratorijska analiza maslinovog ulja obuhvata fizičko-hemijske karakteristike maslinovog ulja.
Način uzorkovanja, metode analize maslinovog ulja i kvalitet maslinovog ulja utvrđuju se propisom Ministarstva.
Laboratorija za ocjenu kvaliteta
Član 8
Ocjenu kvaliteta maslinovog ulja laboratorijskom analizom vrši laboratorija koja ispunjava uslove u pogledu kadra i opreme, i koju ovlasti Ministarstvo (u daljem tekstu: ovlašćena laboratorija).
Ovlašćena laboratorija nakon ocjene kvaliteta maslinovog ulja dužna je da u roku od 15 dana dostavi izvještaj o izvršenoj ocjeni Ministarstvu i proizvođaču.
U roku od 15 dana od prijema izvještaja, Ministarstvo donosi rješenje o dozvoli ili zabrani stavljanja maslinovog ulja u promet.
Bliže uslove iz stava 1 ovog člana propisuje Ministarstvo.
Ocjenjivanje organoleptičkih karakteristika djevičanskog maslinovog ulja
Član 9
Senzorsko ocjenjivanje djevičanskog maslinovog ulja vrši službeni panel registrovan u okvira laboratorije definisane u članu 8 ovog zakona.
Pored panela iz stava 1 ovog člana, na teritoriji Crne Gore mogu djelovati i profesionalni paneli, koji ne moraju biti registrovani u okviru laboratorije definisane članom 8 ovog zakona.
Registracija panela vrši se na zahtjev vođe panela, u skladu sa propisom koji donosi Ministarstvo.
Ocjena kvaliteta maslinovog ulja vrši se na osnovu zahtjeva proizvođača i ovlašćenog poljoprivrednog inspektora i inspektora za hranu.
Troškove ocjene kvaliteta maslinovog ulja, koja se vrši na zahtjev proizvođača, snosi proizvođač.
Troškove ocjene kvaliteta maslinovog ulja, koja se vrši na zahtjev ovlašćenog poljoprivrednog inspektora i inspektora za hranu, snosi Ministarstvo, ako se ocjenom kvaliteta utvrdi da su podaci o kvalitetu sa oznake proizvoda identični sa podacima ocjene kvaliteta.
Izuzetno od stava 6 ovog člana, troškove ocjene kvaliteta maslinovog ulja snosi proizvođač, ako podaci sa oznake proizvoda nijesu identični podacima ocjene kvaliteta.
Proizvođač koji posjeduje laboratoriju dužan je da angažuje ovlašćenu laboratoriju za ocjenu kvaliteta ulja koje je proizveo.
Ovlašćena laboratorija koja vrši ocjenu kvaliteta maslinovog ulja dužna je da čuva dokumentaciju o ispitivanju i utvrđivanju kvaliteta najmanje tri godine od dana ispitivanja, odnosno utvrđivanja kvaliteta maslinovog ulja.
Zabrana prepakivanja
Član 10
Zabranjeno je prepakivanje originalnog pakovanja maslinovog ulja i naknadno označavanje, stavljanje neoznačenog pakovanja u promet kao i korišćenje, odnosno stavljanje na pakovanje deklaracije i etikete drugog proizvođača.
Zabranjeno je miješanje domaćeg ulja sa uvezenim maslinovim uljem u rinfuzi, njegovo pakovanje i deklarisanje kao domaće ulje.
Izuzetno od st. 1 i 2 ovog člana prepakivanje i miješanje može se vršiti samo u objektima koji su upisani u Centralni registar registrovanih odnosno odobrenih objekata.
III. REGISTAR MASLINARA, PROIZVOĐAČA I STABALA MASLINA
Registar maslinara
Član 11
Pravno ili fizičko lice koje proizvodi masline radi proizvodnje maslinovog ulja ili stavljanja u promet u rasutom stanju (u daljem tekstu: maslinar) upisuju se u Registar maslinara.
Registar maslinara vodi Ministarstvo.
U Registar maslinara upisuju se maslinari koji uzgajaju masline na površini većoj od 700 m2 ili uzgajaju više od 50 stabala maslina i ukoliko plod masline stavljaju u promet.
Upis u Registar maslinara vrši se na osnovu zahtjeva, čiju sadržinu i način vođenja propisuje Ministarstvo.
Registar proizvođača maslinovog ulja
Član 12
U Registar proizvođača upisuju se privredna društva i preduzetnici koji se bave proizvodnjom i prometom maslinovog ulja i posjeduju mlin za preradu koji je upisan u Centralni registar registrovanih odnosno odobrenih objekata.
Registar proizvođača vodi Ministarstvo.
Upis u Registar proizvođača vrši se na osnovu zahtjeva, čiju sadržinu i način vođenja propisuje Ministarstvo.
Registar stabala maslina
Član 12a
Vlasnik stabla masline dužan je da upiše svako stablo u Registar maslina koje vodi organ lokalne samouprave nadležan za poslove poljoprivrede.
Stablo upisano u Registar iz stava 1 ovog člana posjeduje jedinstveni identifikacioni broj, koji mora biti fizički istaknut na stablu na trajan način.
Registar mora da sadrži podatke o vrsti i starosti masline (ako je poznata), tačnoj lokaciji stabla, identitetu vlasnika ili korisnika, eventualnim ograničenjima raspolaganja ili posebnim režimima zaštite.
Evidencija
Član 13
Maslinari koji su upisani u Registar maslinara dužni su da vode evidenciju o berbi ploda masline.
Privredna društva i preduzetnici koji su upisani u Registar proizvođača dužni su da vode evidenciju o porijeklu i količini nabavljenog ploda masline za proizvodnju maslinovog ulja i količini proizvedenog maslinovog ulja.
U slučaju uslužne prerade ploda masline u maslinovo ulje, proizvođač koji vrši uslužnu preradu masline dužan je da maslinaru na dan predaje ploda masline izda potvrdu sa podacima o primljenoj količini maslina, a po završenoj preradi potvrdu o količini dobijenog ulja.
Lica iz st. 1 i 2 ovog člana dužna su da godišnje dostavljaju podatke iz evidencije Ministarstvu do 31. marta tekuće za prethodnu godinu.
Način vođenja evidencije i dostavljanja podataka iz st. 1 i 2 ovog člana propisuje Ministarstvo.
IV. ZABRANE
Zabrane u maslinjacima
Član 14
U maslinjacima je zabranjena:
- sječa stabala masline, sadnica, kao i njihovo oštećivanje, osim u slučaju sanitarne sječe uz saglasnost Ministarstva;
- presađivanje starih stabala na drugu lokaciju bez odobrenja organa lokalne uprave nadležnog za poslove poljoprivrede, koje se izdaje u roku od 30 dana od dana podnošenja zahtjeva za presađivanje;
- izgradnja stambenih objekata, osim u slučaju rekonstrukcije postojećih objekata i izgradnje porodičnih stambenih objekata, koji služe za individualno stanovanje vlasnika ili člana porodice poljoprivrednog gazdinstva ili objekata namijenjenih za turističku valorizaciju maslinjaka, izgrađenih u skladu sa ambijentalnom cjelinom, isključivo na posjedu koji je veći od 0,1 hektara, uz obavezan nalaz i pozitivno mišljenje nadležnih organa.
Izuzetno od stava 1 ovog člana u maslinjacima se mogu graditi objekti koji su neophodni u procesu proizvodnje maslina.
Zabrana sječe
Član 15
Zabranjena je sječa i presađivanje maslina starih preko 100 godina, bez obzira da li se nalaze u maslinjacima ili ne.
V. NADZOR
Nadzor
Član 16
Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona i propisa donijetih na osnovu ovog zakona vrši Ministarstvo.
Inspekcijski nadzor nad sprovođenjem ovog zakona i propisa donijetih na osnovu ovog zakona vrše poljoprivredni inspektor i inspektor za hranu.
VI. KAZNENE ODREDBE
Novčane kazne
Član 17
Novčanom kaznom u iznosu od 12.000 eura do 20.000 eura kazniće se za prekršaj pravno lice, ako:
- proizvodi i stavlja u promet maslinovo ulje suprotno odredbama člana 5 ovog zakona;
- vrši prepakivanje originalnog pakovanja maslinovog ulja, stavlja neoznačeno u promet i vrši naknadno označavanje, kao i ako koristi, odnosno stavlja na pakovanje deklaracije i etikete drugog proizvođača (član 10 stav 1);
- miješa domaće ulje sa uvezenim maslinovim uljem u rinfuzi, pakuje ga i deklariše kao domaće ulje (član 10 stav 2);
- ne vodi evidenciju o berbi ploda i/ili porijeklu i količini nabavljenog ploda maslina i količini proizvedenog maslinovog ulja (član 13 st. 1 i 2);
- vrši sječu stabala masline, sadnica, kao i oštećivanje, osim u slučaju sanitarne sječe uz saglasnost Ministarstva (član 14 stav 1 alineja 1);
- vrši presađivanje starih stabala na drugu lokaciju bez odobrenja organa lokalne uprave nadležnog za poslove poljoprivrede koje se izdaje u roku od 30 dana od dana podnošenja zahtjeva za presađivanje (član 14 stav 1 alineja 2);
- vrši izgradnju svih vrsta objekata (član 14 stav 1 alineja 3);
- vrši sječu i presađivanje maslina starih preko 100 godina, bez obzira da li se nalaze u maslinjacima ili ne (član 15).
Za prekršaj iz stava 1 ovog člana, kazniće se odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom u iznosu od 500 eura do 2.000 eura.
Za prekršaj iz stava 1 ovog člana, kazniće se preduzetnik novčanom kaznom u iznosu od 2.000 eura do 5.000 eura.
Za prekršaj iz stava 1 ovog člana, kazniće se fizičko lice novčanom kaznom u iznosu od 30,00 eura do 2000,00 eura.
Član 18
Novčanom kaznom u iznosu od 2.000 eura do 20.000 eura kazniće se za prekršaj pravno lice, ako ne dostavi podatke iz evidencije Ministarstvu do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu (član 13 stav 4).
Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se i odgovorno lice u pravnom licu novčanom kaznom u iznosu od 500 eura do 2.000 eura.
Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se preduzetnik novčanom kaznom u iznosu od 1.000 eura do 5.000 eura.
Za prekršaj iz stava 1 ovog člana kazniće se fizičko lice novčanom kaznom u iznosu od 500 eura do 1.500 eura.
VII. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Rok za donošenje podzakonskih akata
Član 19
Podzakonski akti za sprovođenje ovog zakona donijeće se u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Do donošenja propisa iz stava 1 ovog člana primjenjivaće se podzakonski akti doneseni na osnovu Zakona o maslinarstvu ("Službeni list RCG", broj 55/03), ukoliko, nijesu u suprotnosti sa ovim zakonom.
Član 20
- brisan -
Podnošenje zahtjeva
Član 21
Privredna društva i preduzetnici koji su do stupanja na snagu ovog zakona dobili odobrenje za rad i maslinari dužni su da podnesu zahtjev za upis u Registar maslinara i Registar proizvođača u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu podzakonskih akata iz čl. 11, 12 i 13 ovog zakona.
Važenje odobrenja
Član 22
Odobrenja za rad odnosno obavljanje djelatnosti prerade ploda masline, izdata privrednim društvima i preduzetnicima do stupanja na snagu ovog zakona, važe do isteka roka na koji su izdata.
Prestanak važenja
Član 23
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o maslinarstvu ("Službeni list RCG", broj 55/03).
Stupanje na snagu
Član 24
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore".