Zakon o nacionalnom okviru kvalifikacija

Zakon o nacionalnom okviru kvalifikacija

Zakon je objavljen u "Službenom listu CG", br.​​ 80/2010​​ i​​ 53/2025.

I. OSNOVNE ODREDBE

Sadržaj

Član 1

Ovim zakonom uređuje se nacionalni okvir kvalifikacija (u daljem tekstu: Okvir kvalifikacija), nivoi i podnivoi kvalifikacija, tipovi kvalifikacija, obim kvalifikacije, kao i nadležnosti tijela za predlaganje, usvajanje i svrstavanje kvalifikacija.

Definicija

Član 2 

Okvir kvalifikacija je instrument za razvrstavanje kvalifikacija u skladu sa opisima nivoa, iskazanih kroz znanje, vještine i kompetencije, koji treba da poveže i uskladi pojedine podsisteme kvalifikacija i poboljša preglednost, dostupnost, napredovanje i kvalitet kvalifikacija, u skladu sa potrebama nastavka obrazovanja, tržišta rada i društva u cjelini.

Principi

Član 3

Okvir kvalifikacija se zasniva na principima:

- ishodi učenja iskazuju se kroz znanje, vještine i kompetencije;

- svrstavanja kvalifikacija u nivoe, odnosno u podnivoe;

- prenosivosti kredita;

- uporedivosti sa Evropskim kvalifikacionim okvirom (u daljem tekstu: EQF);

- obezbjeđivanja kvaliteta u procesu sticanja i razvoja kvalifikacija;

- saradnje svih zainteresovanih strana;

- transparentnosti.

Ciljevi

Član 4

Okvir kvalifikacija ima za cilj:

- jasno definisanje ishoda učenja;

- vrednovanje različitih kvalifikacija unutar cjelokupnog sistema kvalifikacija;

- podsticanje i razvijanje cjeloživotnog učenja;

- da pokaže jasne veze između različitih djelova sistema;

- da ukazuje na puteve prohodnosti i napredovanja (horizontalno i vertikalno) kroz i u okviru sistema obrazovanja i osposobljavanja;

- međunarodnu uporedivost kvalifikacija;

- promovisanje značaja ključnih stručnih kompetencija;

- obezbjeđivanje kvaliteta u sistemu kvalifikacija.

Upotreba rodno osjetljivog jezika

Član 5

Svi izrazi koji se u ovom zakonu koriste za fizička lica u muškom rodu obuhvataju iste izraze u ženskom rodu.

Pojmovnik

Član 6 

Pojedini izrazi u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:

1) opisi nivoa su mjerljivi pokazatelji složenosti znanja, vještina i kompetencija koje je lice steklo učenjem i dokazalo nakon postupka učenja;

2) ishodi učenja su iskazi kojima se potvrđuje što pojedinac zna, razumije i sposoban je da uradi na kraju procesa učenja, bez obzira na način učenja i definisani su kroz znanje, vještine i kompetencije;

3) znanje je skup stečenih i povezanih informacija koje su rezultat učenja. To je skup podataka, načela, teorije i prakse koji su povezani sa područjem rada ili učenja. U kvalifikacionom okviru znanje je opisano kao teorijsko i/ili činjenično;

4) vještine obuhvataju sposobnosti primjene znanja u rješavanju zadataka i problema. U kvalifikacionom okviru vještine su opisane kao kognitivne ili praktične;

5) kompetencije su pokazane sposobnosti upotrebe znanja i vještina, kao i lične, socijalne i/ili metodološke sposobnosti u radnom ili okruženju učenja. U Okviru kvalifikacija kompetencije se određuju na osnovu samostalnosti i odgovornosti;

6) Crnogorski sistem prenosa kredita (CSPK) je proces koji omogućava da se ishodi učenja postignuti u jednom kontekstu mogu uvažiti u drugom kontekstu. Zasniva se na postupcima provjere, potvrđivanja i priznavanja i usklađen je sa Evropskim transferom kredita za visoko obrazovanje (ECTS) i za stručno obrazovanje i osposobljavanje (ECVET);

7) kreditna vrijednost kvalifikacije (kredit, kreditna tačka, bod, poen) je kvantitativno određivanje obima kvalifikacije koji odražava ukupno uloženi rad i opterećenje lica prilikom savladavanja programa obrazovanja, odnosno učenja;

8) kredit (kreditna tačka, poen, bod) je ključni element CSPK-a, koji se dodjeljuje pojedinim programima obrazovanja ili njihovim djelovima (kursevima/modulima/predmetima), kao i drugim oblicima obrazovanja, odnosno učenja (projekti, seminari, istraživački rad, rad na terenu, rad u nastavi, rad kod kuće, seminarski rad, praktičan rad, rad u biblioteci i sl.) i oslikava količinu rada koju svaki od njih zahtijeva, u odnosu na ukupnu količinu koja je potrebna da se dostigne određeni obim kvalifikacija;

9) modul je programski i organizacioni dio obrazovnog, odnosno studijskog programa ili programa obrazovanja, koji obuhvata skup funkcionalno povezanih znanja, vještina i stavova, odnosno kompetencija izraženih ishodima učenja i realizuje se kroz različite oblike nastave (teorijska nastava, vježbe, praktična nastava);

10) formalno obrazovanje je organizovan proces obrazovanja koji se ostvaruje po javno važećem obrazovnom programu, odnosno studijskom programu ili dijelu tog programa (modul, jedinica učenja i sl.) na osnovu kojeg se stiče kvalifikacija nivoa obrazovanja, odnosno jedna ili više stručnih kvalifikacija.

II. OKVIR KVALIFIKACIJA

Predmet okvira kvalifikacija

Član 7

Predmet okvira kvalifikacija je kvalifikacija određenog obima koja se stiče kroz proces provjere i ocjene ishoda učenja, potvrđivanjem, odnosno priznavanjem kvalifikacije, u skladu sa posebnim propisom.

Standard kvalifikacije

Član 8

Standard kvalifikacije iz člana 7 ovog zakona čini:

- naziv kvalifikacije;

- tip kvalifikacije;

- nivo, odnosno podnivo kvalifikacije;

- kod kvalifikacije;

- kreditna vrijednost kvalifikacije;

- opis kvalifikacije;

- sadržaj kvalifikacije (uslovi za upis, broj obaveznih i izbornih predmeta, odnosno modula, načine provjere i kriterijume provjere ishoda učenja).

Standard kvalifikacije može da sadrži i druge elemente potrebne za pojedine kvalifikacije.

Struktura Okvira kvalifikacija

Član 9

Okvir kvalifikacija obuhvata:

- nivoe, odnosno podnivoe kvalifikacija;

- opise nivoa i ishoda učenja za svaki nivo, odnosno podnivo kvalifikacija;

- tipove kvalifikacija i isprave kojima se dokazuju stečene kvalifikacije;

- obim kvalifikacije.

Nivoi i podnivoi kvalifikacija

Član 10 

Opšta teorijska i praktična znanja, vještine i kompetencije određuju se kroz opšti opis nivoa, odnosno podnivoa kvalifikacija.

„Kvalifikacije se svrstavaju na osnovu složenosti postignutih ishoda učenja, opisanih kroz znanje, vještine i kompetencije u osam nivoa Okvira kvalifikacija, i to:

Opisi nivoa i podnivoa kvalifikacija određuju se propisom organa državne uprave nadležnog za poslove prosvjete (u daljem tekstu: Ministarstvo) po prethodno pribavljenom mišljenju savjeta nadležnog za određeni nivo kvalifikacija.

Tip kvalifikacije

Član 11 

Tipovi kvalifikacije su:

- kvalifikacija nivoa obrazovanja;

- stručna kvalifikacija;

- mikrokvalifikacija;

- druge kvalifikacije.

Sticanje kvalifikacije

Član 12 

Kvalifikacija nivoa obrazovanja se stiče završetkom javno važećeg obrazovnog programa i dostizanjem potrebnog obima kvalifikacije, nakon propisane provjere i dobijanjem dokaza o stečenom nivou obrazovanja, odnosno jedne ili više stručnih kvalifikacija, u skladu sa posebnim propisom.

Stručna kvalifikacija se stiče završetkom dijela javno važećeg obrazovnog programa (modul, kurs), završetkom posebnog programa obrazovanja i nakon provjere znanja za dostizanje potrebnog obima kvalifikacije, odnosno priznavanjem inostranog sertifikata, u skladu sa posebnim propisom.

Mikrokvalifikacija se stiče završetkom programa obrazovanja nakon propisane provjere za dostizanje potrebnog obima kvalifikacije i može biti priznata u postupku sticanja stručne kvalifikacije ili kvalifikacije nivoa obrazovanja.

Druge kvalifikacije su kvalifikacije koje se stiču izvan programa iz st. 2 i 3 ovog člana, u skladu sa posebnim propisima.

Vrste isprava

Član 13 

Diploma je dokaz o stečenoj kvalifikaciji nivoa obrazovanja.

Izuzetno od stava 1 ovog člana, svjedočanstvo je dokaz o završenom osnovnom obrazovanju, odnosno stečenoj kvalifikaciji nivoa jedan obrazovanja, odnosno podnivoa I2.

Sertifikat je dokaz o stečenoj stručnoj kvalifikaciji, potvrda je dokaz o stečenoj mikrokvalifikaciji i dijelu stručne kvalifikacije, a uvjerenje je dokaz o stečenoj drugoj kvalifikaciji.

Isprave iz st. 1, 2 i 3 ovog člana izdaju se u skladu sa posebnim propisom.

Član 14

Obim kvalifikacije se određuje brojem kredita.

Jedinici učenja, predmetu, modulu, odnosno programu dodjeljuje se određeni broj kredita.

Najmanji broj kredita, koji se dodjeljuje u smislu stava 2 ovog člana, ne može biti manji od jedan.

Obim kvalifikacije nivoa obrazovanja određuje se najmanjim brojem od 60 kredita Crnogorskog sistema prenosa kredita (u daljem tekstu: CSPK), što odgovara jednoj školskoj, odnosno studijskoj godini (u formalnom obrazovanju).

Sektori kvalifikacija

Član 15

U zavisnosti od područja djelatnosti kvalifikacija, pored tipa, nivoa i obima, kvalifikacije se svrstavaju u Okvir kvalifikacija po sektorima.

Sektori kvalifikacija su:

1) obrazovanje i osposobljavanje;

2) humanistika i umjetnost;

3) prirodne nauke;

4) društvene nauke;

5) inženjerstvo, proizvodne tehnologije (mašinstvo i obrada metala, elektrotehnika i automatizacija i dr.);

6) građevinarstvo i uređenje prostora;

7) ekonomija i pravo;

8) poljoprivreda, prehrana i veterina;

9) zdravstvo i socijalna zaštita;

10) turizam, trgovina i ugostiteljstvo;

11) saobraćaj i komunikacije;

12) usluge;

13) interdisciplinarna područja;

14) rudarstvo, metalurgija i hemijska industrija;

15) informaciona tehnologija.

Sektori kvalifikacija sadrže podsektore, oblasti i podoblasti.

III. NADLEŽNOSTI ORGANA I TIJELA

Član 16 

Organi i tijela koji u okviru svojih nadležnosti vrše razvijanje, provjeru, usvajanje, priznavanje i svrstavanje kvalifikacija u Okvir kvalifikacija su:

- Ministarstvo;

- organ državne uprave nadležan za poslove rada;

- Centar za stručno obrazovanje;

- Zavod za školstvo;

- Ispitni centar;

- obrazovne ustanove/organizatori obrazovanja;

- organ uprave nadležan za poslove statistike;

- Savjet za kvalifikacije;

- Nacionalni savjet za obrazovanje;

- pravno lice koje obavlja poslove na obezbjeđenju kvaliteta u visokom obrazovanju u skladu sa posebnim zakonom (u daljem tekstu: Agencija);

- sektorske komisije.

Savjet za kvalifikacije

Član 17 

Radi unaprjeđivanja sistema kvalifikacija, odobravanja i svrstavanja kvalifikacija u Okvir kvalifikacija, Vlada Crne Gore osniva Savjet za kvalifikacije (u daljem tekstu: Savjet).

Savjet čini najmanje 11 članova, koji se imenuju na period od četiri godine, iz reda:

- Ministarstva;

- organa državne uprave nadležnog za poslove rada;

- univerziteta;

- Zavoda za zapošljavanje Crne Gore;

- Privredne komore Crne Gore;

- reprezentativnog udruženja poslodavaca;

- reprezentativne organizacije sindikata;

- Centra za stručno obrazovanje;

- Zavoda za školstvo;

- Ispitnog centra.

Predsjednik Akreditacionog odbora Agencije i predsjednik Nacionalnog savjeta za obrazovanje su, po funkciji, članovi Savjeta.

Aktom o osnivanju Savjeta utvrđuje se bliži sastav, broj članova, način rada i donošenja odluka i druga pitanja od značaja za rad Savjeta.

Organizacija i način rada Savjeta bliže se uređuju poslovnikom o radu Savjeta.

Član Savjeta

Član 18 

Za člana Savjeta može biti imenovano lice koje ima, po pravilu:

- visoko obrazovanje;

- najmanje pet godina rada u stručnoj, odnosno naučnoj oblasti;

- iskustvo u razvoju sistema kvalifikacija.

Član Savjeta može biti ponovo imenovan.

Članu Savjeta može prestati dužnost prije isteka mandata:

- na lični zahtjev;

- prestankom radnog odnosa, odnosno članstva u organu, odnosno subjektu iz člana 17 stav 2 ovog zakona;

- ako zanemaruje ili nesavjesno obavlja dužnost, na predlog predsjednika Savjeta ili organa, odnosno subjekta čiji je predstavnik.

Nadležnost Savjeta

Član 19

Savjet:

- donosi odluku o svrstavanju kvalifikacija u Okvir kvalifikacija;

- predlaže nadležnoj instituciji razvoj i unaprjeđivanje kvalifikacija;

- donosi odluku o usklađivanju postojećih kvalifikacija za svrstavanje u Okvir kvalifikacija;

- prati razvoj Okvira kvalifikacija kao cjeline;

- donosi metodološka dokumenta za svrstavanje kvalifikacija;

- utvrđuje kriterijume za izbor članova sektorskih komisija;

- donosi uputstvo i smjernice o radu sektorskih komisija, usklađuje njihov rad i odlučuje o njihovim predlozima;

- donosi akt o obrazovanju sektorskih komisija;

- odlučuje o definisanju podsektora, oblasti i podoblasti u okviru sektora kvalifikacija, na predlog sektorskih komisija;

- razmatra i usvaja izvještaje o radu sektorskih komisija;

- podnosi Vladi Crne Gore izvještaj o radu;

- obavlja i druge poslove u skladu sa aktom o osnivanju.

Vrednovanje kvalifikacije

Član 20 

Nacionalni savjet za obrazovanje, odnosno Agencija donosi odluku o vrednovanju kvalifikacija nivoa obrazovanja utvrđivanjem obima kvalifikacije za svaki obrazovni, odnosno studijski program, po sektorima kvalifikacija.

Odluku o vrednovanju programa obrazovanja, utvrđivanjem obima stručne kvalifikacije, dijela stručne kvalifikacije ili mikrokvalifikacije, po sektorima kvalifikacija, donosi Savjet.

Sektorska komisija

Član 21 

Za svaki sektor Savjet obrazuje komisiju za kvalifikacije (u daljem tekstu: sektorska komisija).

Sektorska komisija ima najmanje sedam članova koji se biraju na period od četiri godine.

Članovi sektorske komisije za sektor kvalifikacija iz člana 15 stav 2 ovog zakona, biraju se, po pravilu, iz reda:

- organa državne uprave nadležnog za taj sektor kvalifikacija;

- Privredne komore Crne Gore;

- reprezentativnog udruženja poslodavaca;

- reprezentativnog udruženja zaposlenih u tom sektoru kvalifikacija;

- univerziteta, odnosno samostalne ustanove visokog obrazovanja,

- Centra za stručno obrazovanje, odnosno Zavoda za školstvo ili druge obrazovne institucije;

- Ministarstva;

- odgovarajućeg tijela nadležnog za određene profesije (advokatska, inženjerska, ljekarska komora i dr.).

Sektorske komisije za sektor kvalifikacija iz člana 15 stav 2 tač. 2, 3 i 4 ovog zakona, po pravilu, nemaju u svom sastavu predstavnika iz stava 3 al. 2, 3 i 4 ovog člana.

Na prestanak dužnosti člana sektorske komisije prije isteka mandata shodno se primjenjuju odredbe člana 18 stav 3 ovog zakona.

U slučaju iz stava 5 ovog člana, novi član sektorske komisije bira se na period do isteka mandata sektorske komisije.

Nadležnosti sektorskih komisija

Član 22

Sektorska komisija:

- analizira stanje i tendencije na tržištu rada;

- predlaže kvalifikacije za sektor od prvog do osmog nivoa obrazovanja;

- analizira postojeće kvalifikacije;

- identifikuje, odnosno definiše potrebe za svim tipovima kvalifikacija, u skladu sa potrebama tržišta rada i društva u cjelini;

- razmatra predloge za uvođenje novih kvalifikacija;

- predlaže prioritete u razvoju novih i izmjene, odnosno dopune postojećih kvalifikacija;

- daje osnovni profil /opis kvalifikacije;

- daje mišljenje o usklađenosti standarda zanimanja i ispitnog kataloga;

- promoviše sektor kvalifikacija i mogućnosti zapošljavanja u tom sektoru;

- vrši druge poslove, u skladu sa aktom o obrazovanju.

Administrativno-tehnički poslovi

Član 23

Administrativno-tehničke poslove za potrebe Savjeta i sektorskih komisija obavlja Ministarstvo.

Kodiranje

Član 24

Kvalifikacije se radi svrstavanja u Okvir kvalifikacija kodiraju prema tipu, nivou, obimu i sektoru.

Svakoj kvalifikaciji se dodjeljuje kod, u skladu sa stavom 1 ovog člana.

Na osnovu dodijeljenog koda kvalifikacija se unosi u informacioni sistem kvalifikacija.

Način dodjeljivanja koda kvalifikacije utvrđuje se u skladu sa metodološkim dokumentom, kojeg donosi Savjet.

Postupke dodjeljivanja i unošenja koda u informacioni sistem kvalifikacija uređuje organ uprave nadležan za poslove statistike, u skladu sa svojim aktom.

Razvijanje kvalifikacija

Član 25 

Kvalifikacije od prvog do petog nivo obrazovanja, na osnovu odluke nadležnog savjeta, razvijaju Centar za stručno obrazovanje i Zavod za školstvo.

Kvalifikacije od šestog do osmog nivoa obrazovanja razvijaju ustanove visokog obrazovanja i dostavljaju na postupak akreditacije Agenciji.

Stručne kvalifikacije​​ i mikrokvalifikacije u okviru šestog, sedmog i osmog nivoa obrazovanja razvijaju ustanove visokog obrazovanja, na predlog odgovarajućih sektorskih komisija i dostavljaju Savjetu radi potvrđivanja i svrstavanja u Okvir kvalifikacija.

Procedure razvijanja kvalifikacija iz st. 1, 2 i 3 ovog člana uređuju se posebnim propisima koje donosi Ministarstvo.

Obezbjeđivanje i unapređivanje kvaliteta

Član 26

Procedure obezbjeđenja i unaprjeđivanja kvaliteta sprovode se u skladu sa posebnim propisima koji uređuju:

- vrednovanje kvalifikacije;

- akreditaciju i licenciranje (programa, ustanove, tijela);

- nastavu;

- ocjenjivanje učenika, odnosno polaznika;

- izdavanje sertifikata;

- evaluaciju obrazovne ustanove, odnosno organizatora obrazovanja (samoevaluacija i eksterna evaluacija);

- javno objavljivanje.

IV. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Ekvivalentnost postojećih kvalifikacija

Član 27

Kvalifikacije i stepeni stručne spreme stečeni, odnosno priznati po ranijim propisima, prije stupanja na snagu ovog zakona, ekvivalentni su sa odgovarajućim kvalifikacijama Okvira kvalifikacija:

- diploma petog stepena stručne spreme, majstorski ispit i specijalizacija u okviru stručnog obrazovanja sa IV2 podnivoom kvalifikacija;

- diploma o stečenom višem obrazovanju na univerzitetu sa VI nivoom kvalifikacija u pogledu stečenih znanja, vještina i kompetencija za obavljanje poslova;

- stepen visokog obrazovanja Bečelor (180 CSPK) sa VI nivoom kvalifikacija;

- stepen visokog obrazovanja Bečelor (240 CSPK) sa VII1 podnivoom kvalifikacija;

- diploma sedmog stepena stručne spreme sa VII 1 podnivoom kvalifikacija;

- stepen visokog obrazovanja Specijalista (240 CSPK) sa VII1 podnivoom kvalifikacija;

- diploma magistra nauka sa VII2 podnivoom kvalifikacija.

Ekvivalentnost diploma o stečenom višem obrazovanju na fakultetu

Član 27a

Diploma o stečenom višem obrazovanju na fakultetu kao samostalnoj ustanovi stečena po ranijim propisima, prije stupanja na snagu ovog zakona, ekvivalentna je sa VI nivoom kvalifikacija u pogledu stečenih znanja, vještina i kompetencija za obavljanje poslova.

Rok za donošenje propisa

Član 28

Propis iz člana 10 stav 2 ovog zakona donijeće se u roku od 30 dana od dana osnivanja Savjeta.

Propisi iz člana 25 stav 4 donijeće se u roku od šest mjeseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Metodološka dokumenta za svrstavanje kvalifikacija u Okvir kvalifikacija, kao i dodjeljivanje koda kvalifikacija, donijeće se u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Rok za osnivanje Savjeta

Član 29

Savjet iz člana 17 ovog zakona će se osnovati u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Usklađivanje

Član 30

Nadležne ustanove, organizacije i tijela dužni su da usklade rad i organizaciju sa ovim zakonom u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Prestanak važenja

Član 31

Stupanjem na snagu ovog zakona prestaju da važe odredbe člana 29 i člana 30 stav 2 Zakona o nacionalnim stručnim kvalifikacijama ("Službeni list CG", broj 80/08).

Stupanje na snagu

Član 32

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore".